Przyznaję się do tego na wstępie, aby zapobiec zbędnym nieporozumieniom. Książki czytałam, niektóre, bo niektóre, ale to z braku czasu, jednak orientuję się o czym mowa, więc sądzę, że napiszę ocenę bez większego kłopotu.
Tolerancja i dialog. Te dwie wartości są mi szczególnie bliskie. Niestety, zabrakło ich przy tworzeniu wystawy stałej Muzeum II Wojny Światowej. I teraz stała się ona przedmiotem sporu politycznego – zdaniem naszej dziennikarki Marzeny Bakowskiej można było uniknąć polsko-polskiej walki o muzeum. UNIWERSALIZM Twórcy wystawy stałej argumentują, że takiego muzeum nie ma nigdzie na świecie, bo w sposób uniwersalny opowiada o doświadczeniach wojennych. Uniwersalny, czyli pokazując walkę i cierpienia ludzi w różnych krajach, nie tylko na terenie Polski. Kluczowy jest temat, a nie tylko data. Zagadnienia niemal natychmiast możemy porównać z wydarzeniami w innym kraju. Ekspozycja jest przeładowana informacjami. Ok. 2,5 tysiąca eksponatów, ponad 4 godziny materiałów filmowych i 1100 stron tekstów merytorycznych. Wiele osób gubi się. Wszystkim polecam zwiedzanie z audioguidem, bo można pominąć część sal. Ale i to nie jest rozwiązanie. Audioguide nie informuje o ekspozycji dedykowanej dzieciom. ZWIEDZAJĄCY – REZERWUJ DUŻO CZASU Nikt nie jest w stanie zwiedzić wystawy stałej w standardowym czasie trzech godzin, jakie zazwyczaj spędza się w takiej instytucji kultury. Oglądając wszystkie prezentacje multimedialne, filmy oraz oczywiście eksponaty, czytając wszystkie opisy i dokumenty spędziłam tu w sumie 11 godzin. Poświęciłam na to trzy wizyty w tym miejscu. Wiele razy także „przebiegałam” ekspozycję przy innych okazjach. I nie śmiem twierdzić, że świetnie znam wszystko. Wiele rzeczy mam jeszcze do odkrycia. Wielość informacji to wada, ale i zaleta. Przy kolejnej wizycie można bowiem skupić się na zupełnie innych faktach. To także powoduje, że zaciekawieni zwiedzający będą wracać. Jeśli jednak turysta przyjedzie do Gdańska z zagranicy, to raczej tylko raz tu przyjdzie. Będzie chciał zobaczyć także inne miejsca w Trójmieście. Ambitni zwiedzający, którzy postawią sobie za punkt honoru zobaczenie wszystkiego, muszą sobie zarezerwować dużo czasu. Przydatna jest także wiedza historyczna, bo pokazując doświadczenia wojny w wielu miejscach, nie potrafimy sobie poradzić z porównaniem zjawisk. Z drugiej strony twórcy mogą mówić, że „przecież staraliśmy się wszystko pokazać”. Z zaciekawieniem przysłuchiwałam się dyskusjom tuż po otwarciu, podczas których spierano się co jest zaprezentowane, a co nie. I rzeczywiście krytycy czasem się mylili mówiąc, że czegoś nie ma. Niektóre fakty są pokazane, ale np. na jednym slajdzie w jednej z 250 prezentacji multimedialnych. Są, więc o co chodzi? LOGICZNE ZMIANY Chodzi o klarowność przekazu. Jeśli chcemy prezentować różne zjawiska, musimy ich skalę porównywać. Nie tylko emocjonalnie oddziaływać na odbiorcę, przerażając go ogromem cierpień. Także pokazywać fakty i liczby. W widocznym miejscu, a nie na 10 slajdzie w 156 prezentacji multimedialnej. Poza tym mówiąc o pewnych zjawiskach, nie powinno się pomijać innych. Prezentując prześladowania wobec Żydów w Wolnym Mieście Gdańsku, twórcy wystawy nie dodali represji wobec Polaków. Logicznym było więc dla mnie uzupełnienie tego tematu przez obecnego dyrektora Karola Nawrockiego. Kolejne zapowiadane zmiany również są dla mnie logiczne, np. prezentacje konkretnych danych liczbowych i uwypuklanie wyjątkowego polskiego doświadczenia w czasie II wojny światowej. Czuli to już twórcy tego muzeum, tworząc adres strony internetowej „ To dla Polaków wojna zaczęła się w 1939 roku, a nie np. w 1941 roku. Uwypuklenie polskich bohaterów pomoże polskim zwiedzającym odnieść się do znanych już faktów. A to pozwoli na rozszerzenie wiedzy o innych krajach, na czym zależało twórcom ekspozycji. Natomiast turyści z zagranicy dowiedzą się o postaciach, które są naszą dumą. I tematem na świetny film, jak choćby rotmistrz Witold Pilecki. TOLERANCJA I DIALOG Tolerancji i dialogu zabrakło przy projektowaniu ekspozycji. Tolerancji dla innego niż nasz, jedynie słuszny, uniwersalny sposób referowania doświadczeń wojennych. To zamykało na dialog. Twórcy wystawy twierdzą, że zapraszali krytyków do dyskusji. Nie dziwię się, że mogli nie chcieć brać udziału w dyskusji. Przed oficjalnym otwarciem muzeum byłam uczestnikiem prezentacji wystawy stałej dziennikarzom, naukowcom i kombatantom. Nie było miejsca na jakikolwiek głos sprzeciwu. Dziennikarz gdańskiego portalu miejskiego próbował zadać pytanie obiektywnie, ale tłumaczył się od razu, że to nie znaczy, że nie popiera tego kształtu wystawy i staje się na moment niejako „adwokatem diabła”. Muszę zestawić tamto spotkanie z konferencją naukową „Wojna i pamięć”, która odbyła się 16 października w Muzeum II Wojny Światowej. Przyjechali zwolennicy dotychczasowego kształtu ekspozycji i bez obaw chwytali za mikrofon wyrażając swoje zdanie. Zostali wysłuchani. Były kontrargumenty. Była atmosfera dialogu, choć oczywiście towarzyszyły temu emocje. Trudno prowadzić dialog, kiedy ktoś prezentuje jedynie słuszną, bo swoją wizję. Konieczna jest tolerancja dla odmiennego punktu widzenia. Bo jak mawiał klask – prawdziwa cnota krytyk się nie boi. Marzena Bakowska
. 331 256 704 361 207 328 293 533
prawdziwa cnota krytyk się nie boi co to znaczy
