Kategoria: Druga wojna światowa Data publikacji: Autor: Przy tekście pracowali także: Anna Winkler (redaktor) Anna Winkler (fotoedytor) W czasach zimnej wojny normą były masowe ucieczki mieszkańców bloku wschodniego do krajów kapitalistycznych. Zabiedzeni desperaci potwierdzali przewagę zachodu nad wschodem. Ale zdarzali się też tacy, którzy porzucali kapitalistyczny raj dla ojczyzny światowego proletariatu. Co nimi kierowało? W Związku Radzieckim, jak głosi propagandowa pieśń, człowiek rzekomo „wolno oddychał”. Wbrew tym słowom, mieszkańcy bloku wschodniego masowo wybierali… inny rodzaj oddechu. Statystyki migracji „z” i „do” nie pozostawiają w tej kwestii żadnych wątpliwości. Na opuszczenie komunistycznego raju decydowały się setki tysięcy. Przybywały do niego pojedyncze jednostki. Co mogło kierować tymi, którzy wbrew powszechnym ruchom migracyjnym wybierali ucieczkę pod prąd? Jedną z możliwych odpowiedzi sugeruje fińska powieściopisarka, Katja Kettu, w książce pod tytułem „Ćma”: Podobno tam, za granicą (w Związku Radzieckim – przyp. aut.), wyśmiewano substytut kawy, a biodra kobiet otulały wałeczki tłuszczu, bułki pieczono z jedwabistej pszenicy, a kołchozowa krowa z pełnymi wymionami ryczała: Przyjdź i wydój mnie! Ktoś uciekł bojerem do Ruskich i od razu mianowano go komisarzem na terenie Murmańska. Radziecka propaganda dbała o to, by przedstawiać Związek Radziecki jako kraj mlekiem i miodem płynący. Kto uwierzył w to na tyle, by się tam przenieść? Ilustracja przedstawia fragment plakatu pierwszomajowego z 1920 roku (źródło: domena publiczna). Ziemia obiecana zdekonspirowanych szpiegów Na niemal wszystkie ucieczki z krajów kapitalistycznych do Związku Radzieckiego wpływ miała mrówcza, wieloletnia praca niezwykle skutecznego sowieckiego wywiadu. Uciekali bowiem głównie… zdekonspirowani szpiedzy. Przymiotniki „mrówcza” i „wieloletnia” zostały tu użyte nieprzypadkowo. Bardzo często inwigilowano i infiltrowano stowarzyszenia lewicowe pojawiające się na uniwersytetach. Środowiska studentów elitarnych uczelni były z punktu widzenia Związku Radzieckiego najbardziej obiecujące. Wiadomo było bowiem, że ich przedstawiciele pełnić będą w przyszłości odpowiedzialne funkcje w administracji państwowej. Przykładem sukcesu sowieckiego wywiadu jest kariera jednego z najsłynniejszych szpiegów wszech czasów – Kima Philby’ego. Zaprzyjaźnił się on z komunizmem jeszcze w okresie studiów na uniwersytecie w Cambridge. Ukrywał jednak swoje sympatie i przed długi czas budował, między innymi jako korespondent dziennika „Times”, legendę żarliwego antykomunisty. Był w tym tak przekonujący, że w czasie drugiej wojny światowej został zatrudniony przez brytyjski wywiad. Dzięki temu mógł służyć Związkowi Radzieckiemu jako podwójny agent. Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Katji Kettu „Ćma”, która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Świat Książki. Do jego całkowitej dekonspiracji doszło dopiero w 1963 roku. Philby pracował wówczas w placówce brytyjskiego wywiadu w stolicy Libanu. Musiał szybko salwować się ucieczką. Zdołał, przy pomocy agentów KGB, zbiec z Bejrutu na pokładzie okrętu pod sowiecką banderą. I tak przybył do swojej nowej ojczyzny – Związku Radzieckiego. W Odessie, gdzie zszedł na ląd, przyjęto go z honorami godnymi bohatera narodowego. Wieloletni podwójny agent nie był jedynym szpiegiem zwerbowanym w Cambridge. Sowieckiemu wywiadowi udało się zdobyć tam aż pięciu współpracowników (tak zwana „piątka z Cambridge”). Dwóch z nich, Donald MacLean i Guy Burgess, znalazło się w ZSRR na wiele lat przed Philby’m. Z obawy przed dekonspiracją szukali tam schronienia już w 1951 roku. Cała trójka resztę życia spędziła w Moskwie, do końca wierząc w ideały komunizmu. Kim Philby przez wiele lat działał jako podwójny agent. Uciekł do ZSRR, gdy jego współpraca z wywiadem radzieckim wyszła na jaw. W ZSRR został przywitany jak bohater. Jego wizerunek pojawił się nawet na znaczkach (źródło: domena publiczna). Mniej szczęścia mieli pozostali dwaj członkowie „piątki”, Anthony Blunt i John Cairncross. Po denuncjacji zostali publicznie napiętnowani przez brytyjskie władze. Powody fascynacji Brytyjczyków Związkiem Radzieckim można poznać dzięki odtajnionym po ćwierćwieczu wspomnieniom Blunta. Podkreśla on, że na sowiecką stronę przeszedł pod wpływem ówczesnego partnera seksualnego. Był nim Burgess. Ale pisze też o innych czynnikach, które „ułatwiły” mu konwersję: W Cambridge panowała szczególna atmosfera, a entuzjazm dla wszelkiej działalności antyfaszystowskiej osiągnął takie natężenie, że popełniłem pod ich wpływem największy błąd mojego życia. Naukowcy — łakomy kąsek Członkowie siatki szpiegowskiej z Cambridge zostali przyjęci w Związku Radzieckim z otwartymi ramionami. Podobnie gościnne przyjęcie zgotowano zdekonspirowanym agentom ze Stanów Zjednoczonych. Sowiecki wywiad nie zaniechał, naturalnie, działalności na terenie swojego największego wroga. Łakomym kąskiem dla komunistycznych rekruterów byli tam wybitni naukowcy, zwłaszcza ci pracujący przy programach rządowych. Najgroźniejszą siatkę szpiegowską na terenie Wielkiej Brytanii Sowieci zwerbowali… spośród studentów uniwersytetu w Cambridge. Na zdjęciu Trinity College, gdzie studiował Kim Philby, jeden z czonków „piątki z Cambridge” (zdj. Cmglee, lic. CC BY-SA Największym sukcesem agentów ZSRR było pozyskanie pracujących dla armii amerykańskiej inżynierów Alfreda Saranta oraz Joela Barra. Zostali oni głównymi figurami siatki szpiegowskiej Rosenbergów. Tak ich osiągnięcia opisuje Stanisław Gregorowicz w tekście „Amerykańscy bohaterowie Związku Radzieckiego”: W latach 40. Rosjanie ukradli — za pośrednictwem Juliusa Rosenberga oraz jego kontaktów z Joelem Barrem i Alfredem Sarantem — pierwsze projekty radaru i zapalnika zbliżeniowego do pocisków przeciwlotniczych. Siatka ta działała szczególnie intensywnie w latach 1942-1946, kiedy Amerykanie pracowali nad bombą atomową w ramach „Projektu Manhattan”. Po wpadce Rosenbergów obaj naukowcy uciekli do Związku Radzieckiego. Tam, w nimbie bohaterów komunizmu, pracowali dalej. Ale już dla nowej ojczyzny. Radziecki wywiad był zainteresowany amerykańskimi badaniami nad bronią jądrową. Informacje na ten temat pozyskiwali przez siatkę szpiegowską, na czele której stali Ethel i Julis Rosenbergowie (zdj.). Po wpadce zostali oni skazani na śmierć, niektórym ich współpracownikom udało im się jednak uciec (źródło: domena publiczna). Lep dla naiwnych Prężnie działająca sowiecka propaganda trafiała na podatny grunt szczególnie w przypadku ludzi młodych. Wizja społecznej sprawiedliwości przekonywała nie tylko tych, którzy buntowali się przeciwko otaczającej ich rzeczywistości, ale często także po prostu jednostki słabe i naiwne. Taka – młodziutka i niestabilna emocjonalnie – była z pewnością bohaterka książki Katji Kettu „Ćma”. Tak referuje swoją ucieczkę z Finlandii do ZSRR: Nie odwracam się. Z nozdrzy unosi mi się para, wąskie narty lśnią, a w ustach czuję smak metalu. Pierś ogrzewa mi przywieziona przez hodujących renifer Skoltów kwadratowa karta od Wilczego Zęba. Napisał na niej: „Miłaja Irgoczko, prijezdżajtie tu budować lepszy świat. Załatwię paszport i przepustkę”. Myślę o atramentowych zawijasach i twardych, kościstych dłoniach, które to napisały. Wkrótce te wysmukłe palce mnie obejmą. Jej historia pokazuje jednak, że Związek Radziecki dopieszczał i pielęgnował tylko najbardziej przydatnych imigrantów. Naiwnej bohaterce „Ćmy” wprawdzie udało się przedostać do upragnionego „raju”, ale nie czekała jej tam bynajmniej świetlana przyszłość. Trafiła do gułagu w Workucie. Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Katji Kettu „Ćma”, która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Świat Książki. Podobne rozczarowanie przeżył Lee Harvey Oswald. Ten amerykański awanturnik i buntownik, przejawiający ewidentne zaburzenia emocjonalne, przyznawał się do fascynacji marksizmem. Uciekł do Związku Radzieckiego, i ostentacyjnie oddał tam amerykański paszport. Sowieci nie mieli jednak z niego pożytku. Wkrótce został przeniesiony do Mińska, gdzie pracował w fabryce sprzętu elektronicznego. Jednak życie w stolicy Białoruskiej SSR szybko mu się znudziło. Wrócił do ojczyzny… i przeszedł do historii jako zabójca prezydenta Kennedy’ego. Kryjówka prześladowanych… i marzenie artystów Choć zakrawa to na paradoks, zdarzały się również ucieczki do ZSRR spowodowane prześladowaniami politycznymi. Były to jednak rzadkie przypadki. Przykładem jest turecki pisarz, Nazim Hikmet Ran, członek Komunistycznej Partii Turcji. Ten potomek polskiego emigranta z powodu antypaństwowej działalności i komunistycznych poglądów spędził w tureckim więzieniu prawie dwanaście lat. Po uwolnieniu Nazim spodziewał się kolejnego aresztowania. By go uniknąć, uciekł do ojczyzny światowego komunizmu. Przyjął polskie obywatelstwo. Do członu Ran dołożył nazwisko dziadka – Borzęcki. Mieszkając już w Związku Radzieckim zyskał ogólnoświatową sławę oraz opinię jednego z najważniejszych tureckich pisarzy dwudziestego wieku. Nazim Hikmet Ran przeniósł się do ZSRR, by uniknąć prześladowań politycznych (zdj. Horst Sturm, lic. CC BY-SA de). Był jednym z najbardziej znanych poza własnym krajem pisarzy tureckich – na zdjęciu z lewej jeden z jego wierszy, własnoręcznie „wystukany” na maszynie (źródło: domena publiczna). Wybitny pisarz nie był jedynym intelektualistą zafascynowanym ideologią Związku Radzieckiego. Lewicowa inteligencja i artyści, określani przez adwersarzy mianem „pożytecznych idiotów”, to już odrębny temat. Prokomunistyczny amok tak wybitnych humanistów jak Jean-Paul Sartre, Louis Aragon czy Julian Huxley dowodzi jednak wielkiej skuteczności sowieckiej propagandy. I fatalnego stanu wiedzy na temat rzeczywistości Związku Radzieckiego. W większości lewicowi entuzjaści nie decydowali się na przeprowadzkę do komunistycznego raju. Czasem go odwiedzali. Ich wizyty były przez gospodarzy drobiazgowo przygotowywane. Poza tym opiewali wielkość Związku Radzieckiego z bezpiecznej odległości. Bibliografia Katja Kettu, Ćma, Świat Książki 2017. Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, tłum. Rafał Brzeski, Bellona 1997. Jerrold i Leona Schecter, Kompromitujące sekrety Ameryki, tłum. Grażyna Waluga, Jacek Złotnicki, Amber 2007. Stanisław Gregorowicz, Amerykańscy „bohaterowie Związku Radzieckiego”, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. XLIV (2009). Dariusz Tołczyk, Gułag w oczach Zachodu, Prószyński i s-ka 2009. Kup taniej na stronie Zobacz również Dwudziestolecie międzywojenne Wszystkie zbrodnie Ławrientija Berii [18+] Stołek szefa NKWD był bardzo gorący - Jagoda i Jeżow wytrzymali na nim zaledwie po dwa lata. Potem przyszło rozstrzelanie. Radzieckiemu Himmlerowi, sadyście uwielbiającemu osobiście... 3 grudnia 2016 | Autorzy: Jakub Kuza

członek komunistycznej partii związku radzieckiego